Maciek Chełmicki (Z. Cybulski), młody akowiec otrzymuje rozkaz zastrzelenia sekretarza KW PPR w przededniu zakończenia drugiej wojny światowej. W tym samym czasie poznaje Krystynę (E. Krzyżewska), barmankę w hotelu. Rozdarty między poczuciem obowiązku a rodzącym się uczuciem będzie musiał dokonać wyboru. Tej nocy trwa bankiet z okazji zwycięstwa. Poranek okaże się dla bohatera tragiczny w skutkach.
Film Andrzeja Wajdy zapisał się w historii polskiej kultury i światowego kina jako film ikoniczny dla Szkoły Polskiej oraz symbol narodowej kinematografii. Mimo że był adaptacją popieranej przez władze Polski Ludowej powieści Jerzego Andrzejewskiego „Zaraz po wojnie” (1947), nie realizował zamówienia władzy, gdyż przeniósł uwagę i sympatię widzów ze starego komunistycznego działacza na młodego akowca , podkreślając tragizm jego losu. Co więcej, zupełnie porzucił estetykę socrealizmu na rzecz nowej estetyki obrazu, gry aktorskiej, niejednoznacznej oceny moralnej.
Uznany za najlepszy film polski 1958 roku przez redakcję czasopisma „Film”, zdobył szereg nagród za granicą: m.in. FIPRESCI w Wenecji (1959), nagrodę Kanadyjskiej Federacji Stowarzyszeń Filmowych w Vancouver (190), nagrody krytyki filmowej w Niemczech Zachodnich i w Czechosłowacji. Reżyser powrócił do bohaterów filmu po 35 latach w filmie „Pierścionek z orłem w koronie” wg powieści Aleksandra Ścibora-Rylskiego. Zrekonstruował słynną scenę z lampkami spirytusu z udziałem aktorów młodego pokolenia, którym przyglądają się bohaterowie „Pierścionka…”. Film zajął 7 miejsce wśród najciekawszych filmów polskich XX wieku w ankiecie „Polityki” w 1999.
Andrzej Wajda, reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta i scenograf, urodził się w 1926 r. Studiował malarstwo na ASP w Krakowie (1946-50), następnie reżyserię w PWSF w Łodzi. Andrzej Wajda był jednym z najwybitniejszych i najpopularniejszych polskich reżyserów a zarazem współtwórcą polskiej szkoły filmowej. Pierwsze kroki w zawodzie stawiał u boku Aleksandra Forda przy filmie Piątka z ulicy Barskiej. Debiutował filmem Pokolenie, opowieścią o losach młodzieży z warszawskich przedmieść podczas okupacji hitlerowskiej. Wajda był reżyserem niezwykle płodnym i wszechstronnym. Zrealizował filmy psychologiczne, historyczne, polityczne, adaptacje dzieł literaturackich. W każdym z tych gatunków stworzył obrazy, które na stałe weszły do historii polskiego kina. W dowód uznania za wybitne zasługi w dziedzinie filmu Wajda otrzymał wiele prestiżowych nagród. W 2000 r. jako pierwszy polski filmowiec otrzymał Oscara - za całokształt twórczości.
Wajda zajmował się również reżyserią teatralną. Związany był z krakowskim Teatrem Starym i warszawskim Teatrem Powszechnym.
Filmografia:
1954 Pokolenie / A Generation
1957 Kana ł/ Canal
1958 Popiół i diament/ Ashes and Diamonds
1959 Lotna
1960 Niewinni czarodzieje / Innocent Sorcerers
1965 Popioły / The Ashes
1968 Wszystko na sprzedaż / Everything for Sale
1968 Bramy raju / Gates to Paradise
1970 Krajobraz po bitwie / Landscape After the Battle
1973 Wesele / The Wedding
1974 Ziemia obiecana / Promised land
1976 Człowiek z marmuru / Man of Marble
1979 Panny z Wilka / The Girl from Wilko
1981 Człowiek z żelaza / Man of Iron
1983 Danton
1986 Kronika wypadków miłosnych / Chronicle of Amorous Accidents
1992 Pierścionek z orłem w koronie / The Ring with a Crowned Eagle
1996 Panna Nikt / Miss Nobody
1999 Pan Tadeusz
2002 Zemsta / The Revenge