semestr pierwszy, 2020/21
1. Historia widzenia
- Camera obscura – u źródeł technologii widzialności.
- Zabawki i urządzenia optyczne w służbie iluzji ruchu (efekt stroboskopowy jako źródło „kłamstwa” oka).
- Sztuki projekcyjne (teatry cieni, latarnia magiczna) u podstaw kina jako spektaklu (M. Loiperdinger: „Kino to późna forma historycznej sztuki projekcji”)
- Panoramy, dioramy i pasaże handlowe – praktyki symulacyjne świata na pokaz.
- Oddziaływanie wielkomiejskiego, nowoczesnego środowiska na ludzką percepcję.
2. Kino atrakcji.
- Pierwsze pokazy filmowe na świecie.
- Estetyczna specyfika kina atrakcji.
- Najważniejsze filmy Georgesa Mélièsa i braci Lumière.
- Pojęcie triku filmowego.
- Kino atrakcji i estetyka nowoczesności.
3. Twórczynie wczesnego kina
- Społeczne uwarunkowania pracy kobiet w rodzącym się przemyśle filmowym.
- Trzy etapy funkcjonowania kobiet we wczesnym kinie: okres technologiczny, „cicha inwazja” i okres biznesowy.
- Sylwetki Alice Guy-Blaché, Lois Weber, Olgi Preobrazenskiej i Niny Niovilli.
4. Drugie narodziny kina
- Koncepcja podwójnych narodzin medium.
- Koniec „kina atrakcji” i narodziny „narracyjnej integralności”
- Struktura rynku kinematograficznego na początku XX wieku (Główne ośrodki produkcyjne w Europie; Sytuacja w USA, nickelodeony, produkcja i rozwój formatu filmu fabularnego).
- Przepaść – konteksty (Od programów numerowych do programów szlagierowych; Wydłużenie się metraży filmu; Filmy monopolowe i rewolucja w systemie dystrybucji; Asta Nielsen jako pierwsza gwiazda filmowa, jej najważniejsze filmy).
- Kształtowanie się gatunków w latach 10. XX wieku.
- Kształtowanie się języka filmowego, tzw. kino stylu zerowego/narracyjnej przezroczystości
5. Twórcze przetworzenie rzeczywistości – narodziny dokumentalizmu i symfonii miejskiej
- Kino dokumentalne a filmy niefabularne: geneza dokumentalistyki, pojawienie się pojęcia documentary.
- Praktyka dokumentalna (na przykładzie twórczości Roberta Flaherty’ego i brytyjskich dokumentalistów) oraz teoria dokumentalizmu autorstwa Johna Griersona.
- Robert Flaherty i pierwsi dokumentaliści, kwestia „etnografii ocalającej”
- Dżiga Wiertow – „wielki eksperymentator” (sytuacja polityczna w ówczesnym ZSRR; początki kariery; ręce rewolucji, oczy ZSRR: „Kinoprawda”, Kino-oko, Szósta część świata
- Człowiek z kamerą, czyli „wizualne myślenie”
- Film montażowy i dokument liryczny par excellence – Berlin, symfonia wielkiego miasta
- Nanuk z północy jako filmowy przykład przejścia od rejestracji widoków charakterystycznych dla pierwszych dekad kinematografii do uporządkowania faktów i zbudowania historii wokół bohatera.
- Relacje między rzeczywistością a obiektywnością dokumentu (na przykładzie Nanuka z północy)
6. Gwiazdozbiór i filmowe pałace
- Geneza pałaców filmowych.
- Cechy dystynktywne i specyfika pałaców filmowych na tle przemian wczesnej kultury filmowej.
- Fenomen pałaców filmowych w kontekście kultury konsumpcyjnej.
- Przemiany pozycji aktora w kinie niemym.
- Rola gwiazd w filmowym marketingu.
- Kult gwiazd filmowych w społeczeństwie konsumpcyjnym.
7. Wczesne kino animowane
- Prehistoria animacji: od malowideł jaskiniowych po zabawki optyczne.
- Teatr optyczny Emile’a Reynauda.
- Pionier animacji rysunkowej: James Stuart Blackton.
- Film rysunkowy Emile’a Cohla.
- Rozwój techniki i nowe funkcje animacji rysunkowej: Winsor McCay.
- Instytucjonalizacja i rozwój przemysłu: J.R. Bray, Earl Hurd i Raul Barre.
- Początki masowej popularności zjawiska: Kot Felix.
- Kreskówka a przełom dźwiękowy.
- Animacja artystyczna – życie i twórczość Lotte Reiniger i Władysława Starewicza.
8. Radziecka szkoła montażu
- Powstanie kina sowieckiego (Rewolucja Październikowa 1917 roku; Upaństwowienie kinematografii – 1922 Centralne Przedsiębiorstwo Filmowe Goskino; Sztuka na służbie polityki – sztuka agitacyjna (motto Łunaczarskiego).
- Młode pokolenie filmowców: Lew Kuleszow (1899), Siergiej Eisenstein (1898), Wsiewołod Pudowkin (1893), Dżiga Wiertow (1896), Aleksander Dowżenko (1894), Esfir Szub (1894).
- Lew Kuleszow i fetyszyzacja montażu: „Laboratorium Kuleszowa” (eksperymenty montażowe)
- Zainteresowaniem kinem amerykańskim (fascynacja Nietolerancją Griffitha, burleską filmową, gatunkami).
- Siergiej Eisenstein: reżyser i teoretyk kina (pojęcie „atrakcji”, „konfliktu”, montaż antytez i atrakcji, tytuły filmów i prac teoretycznych).
- Pancernik Potiomkin (kulisy powstania, realizacja, zdjęcia E. Tisse, bohater zbiorowy, zasady aktorskiego typażu, kompozycja filmu, eksperymenty montażowe, sekwencja schodów odeskich, – ekspansja czasowa, montaż synchroniczny/symultaniczny).
7. Surrealizm, impresjonizm, dadaizm
- Dziedzictwo filmowej awangardy lat 20. XX wieku.
- Najważniejsze nurty i zjawiska: impresjonizm, film czysty, dadaizm i surrealizm.
- Antrakt Rene Claira – forma, historia powstania i konteksty interpretacyjne.
- Przygoda człowieka poczciwego Stefana i Franciszki Themersonów– forma, historia powstania i konteksty interpretacyjne.
- Sylwetki twórców i najważniejsze motywy zawarte w ich filmach, tytuły najistotniejszych filmów.
8. Wszystkie kolory świata
- Początki filmu kolorowego.
- Różne zastosowania koloru w praktyce twórczej.
- Rola koloru w Czarnoksiężniku z Oz Victora Fleminga.
9. Kino nordyckie
- Pierwsze pokazy filmowe w Skandynawii (Norwegia, Dania, Finlandia, Szwecja).
- Kino nieme w Danii (prekursorzy i pierwsze wytwórnie filmowe, pierwsi reżyserzy i ich filmy).
- Początki kina szwedzkiego i wielcy reżyserzy: Victor Sjöström i Mauritz Stiller.
- Związki szwedzkiego kina i literatury: Selma Lagerlöf
- Czarownice Benjamina Christensena–forma, historia powstania i konteksty
10. Głosy kina – przełom dźwiękowy w filmie
- Eksperymenty związane z zapisem dźwięku: T. A. Edison, E. A. Lauste, L. De Forest, E. Case
- Dwa konkurencyjne systemy: sound-on-disc (WB – Vitaphone) i sound-on-film (Fox – Movietone).
- Geneza powstania Śpiewaka jazzbandu.
- Part-talkies i all-talkies, czyli kino prawdziwie dźwiękowe: charakterystyka kina dźwiękowego z przełomu lat 20. i 30. XX wieku.
- Techniczne i stylistyczne wyzwania związane z wprowadzeniem dźwięku w kinie.
- Ekonomiczne i kulturowe przemiany w amerykańskim przemyśle filmowym po przełomie dźwiękowym.
11. Koncepcja kina europejskiego w I połowie XX wieku oraz malarstwo ekspresjonistyczne
- Kino wilhelmińskie.
- Ekspresjonizm.
- Kino niemieckie doby Nowej Rzeczowości.
- Gatunki kina weimarskiego (Kammerspiel, film historyczny, film fantastycznonaukowy, melodramat, komedia, „kostiumowe filmy egzotyczne”, filmy o superprzestępcach, filmy górskie).
- Superprodukcje z lat 20: Nibelungi, Metropolis, Szpiedzy.