Młody Karol Marks
reż. Raoul Peck / Belgia, Francja, Niemcy 2017 / 118’

W 170 lat po napisaniu Manifestu komunistycznego Karol Marks nie jest postacią historyczną. Jego dzieło zaskakuje świeżością i aktualnością. Trudno sobie wyobrazić sensowną analizę kapitalizmu, która nie sięgałaby do jego propozycji teoretycznych. Nawet autorzy dystansujący się od tradycji teoretycznej odwołującej się do jego nazwiska czerpią z dzieła Marksa pełnymi garściami. Nic dziwnego, że regularnie wygrywa on plebiscyty na najważniejszego myśliciela wszechczasów. Kryzys finansowy lat 2007-2009 i następujące po nim recesje, depresje i wielka stagnacja w głównych ośrodkach globalnej gospodarki ożywiły zainteresowanie autorem Kapitału wśród ekonomistów. Wielu autorów ogłosiło, że Marks miał rację, a jego portrety można było podziwiać nawet na okładkach konserwatywnych tygodników zajmujących się ekonomią. Jakby tego było mało, niegasnące emocje budzi także jego osoba. Ciągle bywa oskarżany o nie swoje zbrodnie. Zarzuca mu się tak różne grzechy jak niezdrowy tryb życia, drażliwy charakter, złośliwe poczucie humoru i założenie ruchu komunistycznego.

Film Raoula Pecka "Młody Karol Marks" przedstawia twórcę I Międzynarodówki w jednym najważniejszych momentów jego barwnego życia. W chwili, gdy przełom w jego własnej biografii, oraz początek fundamentalnej zmiany orientacji intelektualnej, nakłada się na przełom historyczny. Akcja dzieje się w okresie narastania europejskiej fali rewolucyjnej, która wybuchnie w roku 1848, stając się z jednej strony spełnieniem marzeń i przewidywań młodego Marksa o obaleniu reakcyjnego porządku ustanowionego na Kongresie Wiedeńskim w 1815 r., a z drugiej jego pierwszym wielkim zawodem nadziei pokładanych w demokracji oraz rosnącej sile proletariatu.

Oglądamy tu zarazem Marksa jako filozofa, który pod wpływem pionierskich badań Fryderyka Engelsa staje się krytykiem ekonomii politycznej. A wreszcie Marks występuje tu jako polityczny aktywista, dziennikarz i publicysta krytyczny wobec władz pruskich, który w obliczu represji władz staje się uchodźcą, przeganianym z Niemiec do Paryża, z Paryża do Brukseli i wreszcie z Brukseli do Londynu.

Film Pecka umiejętnie łączy wątki biograficzne, także te dotyczące życia osobistego swojego bohatera, z opowieścią o przełomie polityczno-teoretycznym, z którego wyłonił się marksowski materializm historyczny, który był alternatywą nie tylko dla filozofii liberalnych, konserwatywnych, czy klasycznej ekonomii politycznej, ale także dla socjalistycznych koncepcji dominujących w rodzącym się w pierwszej połowie XIX wieku ruchu robotniczym.

Czego szukamy w filmowej biografii Marksa dziś? Specyfiki epoki, której stał się największym krytykiem, czy przeciwnie walorów uniwersalnych? Czy znajdziemy je w życiu Marksa, czy raczej w jego dziele? Co warto brać z autora Kapitału? Krytykę ekonomii politycznej, model zaangażowanego politycznie intelektualisty, bezkompromisowość, a może literackie walory jego publicystki? Jakie jest miejsce Marksa w współczesnej kulturze? Czy ma on przyszłość w krajach z komunistyczną przeszłością?

Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć podczas debaty po filmie, którą poprowadzi Przemysław Wielgosz (Le Monde diplomatique - edycja polska). W debacie udział wezmą:

Magdalena Tuła - socjolożka i aktywistka

prof. Adam Chmielewski - filozof, Uniwersytet Wrocławski

Marta Trawinska - socjolożka, Uniwersytet Wrocławski, działaczka związkowa 

Organizatorzy:

Le Monde diplomatique - edycja polska

Fundacja im. Róży Luksemburg