czas trwania: 145'
WYKONAWCY:
Filharmonicy Berlińscy
Andris Nelsons dyrygent
PROGRAM KONCERTU:
Richard Wagner (1813 - 1883)
Preludium i Cud wielkopiątkowy z opery Parsifal
Anton Bruckner (1824 - 1896)
III Symfonia d-moll
Moderato con moto - Adagio, quasi Andante - Scherzo - Allegro
"Parsifal" jest ostatnim dramatem muzycznym Wagnera i jedynym napisanym specjalnie dla teatru w Bayreuth. Temat zainteresował kompozytora w 1845 roku, kiedy poznał epos dworski Wolframa z Eschenbach opiewający życie i czyny króla rycerstwa na Monsalvacie. Dopiero w kwietniu 1877 roku Wagner skompletował libretto, a przez pięć lat następnych komponował muzykę. Parsifal ostatecznie ukończony w styczniu 1882 roku miał premierę już 26 lipca i aż do pierwszego wydania w 1913 roku scena w Bayreuth miała wyłączne prawo do jego wystawiania.
Tematyka "Parsifala" jest syntezą idei zawartych w różnych wersjach legend o świętym Graalu i odzwierciedla przekonanie Wagnera, że "tam, gdzie religia staje się sztuczna, zadanie ratowania ziarna religii przypada sztuce". Akcentując ideowe przesłanie kompozytor dookreślił dzieło jako "uroczyste misterium sceniczne". Każdy z trzech aktów Parsifala rozpoczyna muzyczny wstęp orkiestry, który wprowadza w nastrój i tematykę aktu. Preludium do I aktu rozpoczyna się wzniosłym tematem intonowanym przez unisono smyczków i instrumentów dętych drewnianych. Symbolizuje on misterium ostatniej wieczerzy: miłość, wiarę i nadzieję. Temat wstępny przygotowuje wejście dwóch zasadniczych dla idei dzieła motywów przewodnich: Grala i Wiary, które wprowadzone są we fragmencie środkowym wstępu w majestatycznym brzmieniu instrumentów dętych blaszanych.
Fragment muzyczny "Parsifala", zwany Cudem wielkopiątkowym (Karfreitagszauber) pochodzi z III aktu i należy do najpiękniejszych fragmentów muzyki neoromantycznej. Wyraża zachwyt Parsifala nad pięknem świata i natury, które dostrzega po przyjęciu do grona rycerzy. Fragment wykorzystuje trzy motywy przewodnie przewijające się w partyturze opery: Wielkiego Piątku (czyli dnia Męki Chrystusa, gdy jego krew została zebrana do kielicha Graala), ukwieconych łąk i rozgrzeszenia.
III Symfonia d-moll, zwana "Wagnerowską" - choć rzadziej grywana - należy do najciekawszych dzieł Brucknera. Wykonania po raz pierwszy 10 grudnia 1877 w Wiedniu, dedykowana jest Wagnerowi. Pierwsza wersja dzieła zawiera nawet szereg cytowanych tematów Wagnerowskich, które autor usunął później prawie zupełnie, jako zbyt rażącą formę hołdu. W Symfonii d-moll ukazują się całkiem wyraźnie źródła emocjonalne muzyki Bruckenra: uwielbienie przyrody i głęboka religijność. Muzyczno-stylistyczna analiza ujawnia jednocześnie subtelne więzy z innymi mistrzami. Monumentalne założenia i charakter tematyki wskazują na Beethovena, szerokie melodie, pewna naiwność wyrazowa i "niebiańskie dłużyzny" pokrewne są symfoniom Schuberta, Wagnerowskie zaś są barwy orkiestry.
Andris Nelsons dyrygent
Andris Nelsons jest dyrektorem muzycznym Boston Symphony Orchestra (BSO), a od sezonu 2017/18 będzie także pełnił obowiązki szefa muzycznego Gewandhausu w Lipsku. Urodził się w Rydze w 1978 roku w rodzinie muzyków. Andris Nelsons, zanim podjął studia dyrygenckie, rozpoczął swoją karierę jako trębacz w Łotewskiej Operze Narodowej. Był dyrektorem muzycznym City of Birmingham Symphony Orchestra w latach 2008-2015, dyrygentem Filharmonii w Herford Nordwestdeutsche w Niemczech w latach 2006-2009 i pełnił obowiązki dyrektora muzycznego Łotewskiej Opery Narodowej (2003-2007). Swoją kadencję jako dyrektor muzyczny Boston Symphony Orchestra rozpoczął w sezonie 2014/15, a po roku jego kontrakt został przedłużony aż do sezonu 2021/22. W sezonie 2015/2016 dyrygent kontynuuje współpracę z Berliner Philharmoniker, Wiener Philharmoniker, Het Koninklijk Concertgebouworkest i Philharmonia Orchestra. Andris Nelsons jest też stałym gościem w Royal Opera House Covent Garden i Metropolitan Opera w Nowym Jorku. W lecie 2016 roku wraca do Bayreuther Festspiele, gdzie poprowadzi "Parsifala" w reżyserii Uwe Erica Laufenberga.